– نحوه جمع آوری نمونه با در نظرگرفتن محل آناتومیک نمونه گیری، نوع نمونه، سن و غیره

نحوه جمع­ آوری نمونه با در نظرگرفتن محل آناتومیک نمونه­گیری، نوع نمونه، سن و غیره

• دستورالعمل نمونه­گیری آزمایش‌های انعقادی شامل:

Activated PTT, Activated Protein C Resistance (APCR), Antiplasmin, Antithrombin, D-Dimers, FDP, Factor XIII, Fibrinogen, Heparin, Neutralization, HMWK, Mixing Studies, Plasminogen, PAI-1, Prekallikrein, Protein C, Protein S, PT, Reptilase Time, Thrombin Time, Von Willebrand Factor

به شرح زیر است:

خون­گیری وریدی معمول. اگر قرار است آزمایش‌های متعددی انجام شود ابتدا لوله درب قرمز و سپس لوله درب آبی (سیترات) و نهایتا لوله­­های درب بنفش (EDTA)، درب سبز (هپارین) و درب خاکستری (اگزالات/فلوراید) پر شوند. بلافاصله پس از خونگیری لوله را به آرامی ‌و حداقل چهار مرتبه سرو ته نمایید. لوله­ها باید به اندازه مناسب و تعیین شده پر و بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شوند.

• Acid Fast, Stain: بیمار ابتدا دهان خود را با آب شسته و سرفه‌‌‌‌‌هایی عمیق انجام دهد. خلط صبحگاهی که با تحریک سرم نمکی فیزیولوژیک و از طریق بخور تهیه می‌گردد برای آزمایش مناسب‌تر است. از آسپیره معده، برونکیال یا نای نیز می‌توان به عنوان نمونه استفاده نمود. بهتر است نمونه خلط در سه ظرف جداگانه و در سه روز متوالی (صبح‌ها) جمع‌آوری گردد.
• Plasma ACTH: نمونه­هایی که برای اثبات وجود ریتم شبانه­روزی گرفته می­شوند باید بین شش و ده صبح و بین نه شب تا نیمه شب باشند. سطوح همزمان کورتیزول هم ممکن است کمک­کننده باشند.
  • Amino Acids, Plasma: به دلیل اینکه میزان اسیدهای آمینه پس از یک وعده غذایی پر پروتئین بالا می­رود، نمونه­های ناشتا ارجح هستند، البته در مواقع غربالگری آمینواسیدمی،
    ‌نمونه­هایی که بلافاصله پس از صرف غذا گرفته می­شوند، ارجحیت دارند زیرا افزایش اسیدهای آمینه در این هنگام در حد بالایی است.
• Bilirubin, Serum: نمونه را در اطفال می­توان از پاشنه پا گرفت. اگر نمونه توسط نیشتر مویرگی (capillary puncture) گرفته می­شود باید از چلاندن (squeeze) بیش از حد اجتناب شود چرا که موجب همولیز و رقیق­شدن با مایعات بافتی می­شود.
• Brucellosis, Culture: در صورت امکان نمونه­گیری پیش از شروع درمان آنتی­میکروبیال صورت گیرد.
• Calcium, Ionized, Serum: بهتـر اسـت نمـونـه در لولـه­هـای اسیـد واش گرفته شود و از تورنیکه استفاده نشود.
• Catecholamines Fractionation, Plasma: بیمار باید ناشتا بوده و حداقل به‌مدت چهار ساعت سیگار نکشد و به‌مدت ۳۰ دقیقه قبل از گرفتن نمونه روی تخت دراز بکشد و فعالیت بدنی نداشته باشد.
• Clonidin Suppression Test (برای کاتکول آمین­های پلاسما): شب قبل از آزمایش بیمار ناشتا می­ماند و در صبح روز آزمایش در حالی که حالت درازکش دارد یک نمونه پایه جهت اندازه­گیری میزان کاتکول آمین­ پلاسما گرفته می­شود و پس از آن µg/kg3/4 کلونیدین خوراکی به بیمار داده و پس از سه ساعت نمونه مجدد گرفته می‌شود. در طول این مدت بیمار به آرامی‌ روی تخت دراز می‌کشد.
• Cold Hemolysin Test: دو لوله لخته هفت میلی‌متری را یکی تا C°۳۷ گرم نموده و دیگری را تا C°۴ سرد کرده و از بیمار دو نمونه تهیه نمایید. برای کنترل منفی نیز دو نمونه مشابه از یک فرد سالم تهیه کنید.
• Cortisol, Free,Urine: هنگام ارزیابی کامل بودن جمع‌آوری ادرار باید کمتر از ۱۰% اختلاف در غلظت‌های کراتی‌نین هر نمونه ۲۴ ساعته وجود داشته باشد. اختلاف بیشتر از ۱۰% بیانگر جمع‌آوری ناقص است.
• Cortisol, Serum or Plasma:
• کورتیزول منفرد نیمه شب و هنگام خواب: در این پروتکل که برای بیماران بستری در بیمارستان استفاده می‌شود بیمار در ساعت ۱۱ شب خوابیده و یک ساعت بعد به آرامی‌ بیدار می‌شود تا خون‌گیری صورت گیرد.
• آزمایش سرکوب دگزامتازون در طی شب: به بیمار یک میلی‌گرم دگزامتازون خوراکی در ساعت ۱۱ شب داده می‌شود و نمونه خون‌ در هشت صبح فردای آن روز گرفته می‌شود.
• آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز کم: نمونه ادرار ۲۴ ساعته در چهار روز متوالی جمع‌آوری می‌شود. از هشت صبح روز دوم ۵/۰ میلی‌گرم دگزامتازون خوراکی هر شش ساعت به بیمار داده می‌شود (در مجموع هشت دوز). نمونه‌‌‌‌‌های خون در هشت صبح و هشت شب روز اول و مجددا هشت صبح روز پنجم برای اندازه‌گیری کورتیزول گرفته می‌شوند. در هر نمونه ادرار هم کورتیزول و هم کراتی‌نین اندازه‌گیری می‌شود.
• آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز بالا: نمونه ادرار ۲۴ ساعته در چهار روز متوالی جمع‌آوری می‌شود. از هشت صبح روز دوم به بیمار دو میلی‌گرم دگزامتازون خوراکی هر شش ساعت داده می‌شود (در مجموع هشت دوز). نمونه‌‌‌‌‌های خون در هشت صبح و هشت شب روز اول و مجددا هشت صبح روز پنجم برای اندازه‌گیری کورتیزول گرفته می‌شوند. در هر نمونه ادرار هم کورتیزول و هم کراتی‌نین اندازه‌گیری می‌شود.
• Creatinine Clearance, Urine: به بیمار آموزش داده می­شود تا ادرار خود را ساعت هشت صبح تخلیه کرده و دور بریزد. سپس تمامی‌ ادرار از جمله نمونه آخر که هشت صبح فردای آن روز می‌شود را داخل ظرف تخلیه کند. در طی دوره جمع‌آوری، نمونه درون یخچال قرار داده شود.
• Cryofibrinogen, Plasma: بلافاصله پس از نمونه‌گیری می­بایست لوله­ها را در آب گرم قرار دهید.
• Cryoglobulin, Serum: بلافاصله پس از نمونه‌گیری می­بایست لوله­ها را در آب گرم قرار دهید.
• Digoxin Serum: نمونه خون باید حداقل شش ساعت پس از تجویز آخرین دوز گرفته شود. معمولا پنج روز پس از شروع درمان، دارو به وضعیت ثابت ((steady state می‌رسد. پس از این زمان بهترین ارزیابی وضعیت ثابت انجام نمونه‌گیری درست قبل از دوز بعدی دارو است.
• Estriol Unconjugated, Serum or Plasma: از آنجایی که استریول دارای ریتم شبانه‌روزی است، نمونه‌گیری­های متوالی باید در یک ساعت ثابت از شبانه‌روز انجام شوند.
• Gastrin, Serum و پروتکل secretin challenge test: به دنبال تزریق سکرتین پورسین (porcine) به میزان ۲ واحد/کیلوگرم نمونه‌‌‌‌‌ها بعد از ۲، ۵،­ ۱۰، ۱۵، ۲۰ و ۳۰ دقیقه گرفته می‌شوند.
• FBS: برای تمامی‌گروه‌‌‌‌‌های سنی نمونه‌‌‌‌‌های وریدی توصیه می‌شود به غیر از نوزادان که ممکن است نمونه از پاشنه پا گرفته می‌شود.
• GCT: بیماران حامله: نیازی به ناشتایی ندارند. ۵۰ گرم گلوکز به‌صورت خوراکی مصرف و بعد از یک ساعت نمونه خون گرفته می‌شود و در صورتی که نتیجه بیشتر ازmg/dl 140 باشد آزمایش غربالگری دیابت حاملگی مثبت تلقی می‌گردد و آزمایش اضافه‌تر (Plasma و Glucose post glucose load) انجام می‌شود (g load100 و نمونه‌گیری‌های ناشتا، یک، دو و سه ساعت پس از بلع گلوکز).
• CTT: بعد از یک نمونه‌گیری ناشتا محلول گلوکز مصرف می‌شود (۷۵ گرم در بالغین و ۷۵/۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در اطفال) و یک و دو ساعت بعد نمونه‌گیری صورت می‌گیرد. بیمار باید در وضعیت نشسته قرار گیرد و به غیر از آب چیزی مصرف نکند. فعالیت فیزیکی باید حداقل باشد و بعضی پیشنهاد می‌دهند بیمار در حالت خوابیده بماند. استفراغ یا اسهال ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
• Growth Hormone, Serum (GH):
  • آزمایش سرکوب گلوکز (شک به GH بالا):

بیمار در طول شب ناشتا بوده و برای انجام آزمایش در رختخواب باقی می‌ماند. ابتدا یک نمونه خون گرفته می‌شود و بعد از بلع محلول‌ حاوی ۱۰۰ گرم گلوکز نیز نمونه‌گیری صورت می‌گیرد.

• شک به فقدان GH: این آزمایش به طرق مختلف انجام می­پذیرد:

• ورزش: ورزش شدید به‌مدت ۲۰ دقیقه و سپس نمونه‌گیری
• خواب: بیمار در وقت معمول به رختخواب می‌رود و یک ساعت پس از شروع خواب عمیق (اثبات با EEG) نمونه‌گیری صورت می‌گیرد.
• آرژی‌نین: تزریق آرژی‌نین هیدروکلراید داخل وریدی به میزان g/kg 5/0 به‌صورت داخل وریدی و نمونه‌گیری بعد از یک تا دو ساعت
• گلوکاگون: تزریق داخل وریدی یا عضلانی گلوکاگون به میزان mg/kg03/0 (نه بیشتر از mg 1) و نمونه‌گیری بعد از دو تا سه ساعت
• ال – دوپا: مصرف خوراکی ال – دوپا به میزانm²73/1g/5/0 همراه با نهار و نمونه‌گیری بعد از نیم تا دو ساعت
• کلونیدین: مصرف کلونیدین به‌صورت خوراکی به میزانmg/m²15/0 و نمونه‌گیری بعد از ۹۰ دقیقه
• دیازپام: مصرف دیازپام به‌صورت خوراکی به میزانmg/m²15/0 و نمونه‌گیری بعد از ۶۰ دقیقه
• پنتاگاسترین: تجویز پنتاگاسترین داخل وریدی به میزان mg/kg/hour5/1 در عرض ۷۵ دقیقه و سپس نمونه‌گیری
• Hemoglobin: از سوزن درجه-۱۸ که لوله القای تزریق به آن متصل است استفاده کنید. تورنیکه را به آرامی‌، بالای بازو ببندید. با حداقل ترومای ممکن وریدantecubital را سوراخ نمایید. به محض دیدن جریان خون تورنیکه را آزاد کنید. ابتدا ۳ میلی­لیتر خون درون لوله درب قرمز و سپس ml5 در لوله درب سبز (هپارین) جمع‌آوری نمایید. درب لوله سبز را گذاشته و به آرامی‌ سه تا پنج مرتبه مخلوط نمایید و از آن برای تعیین Hb پلاسما استفاده کنید.
• Iron, Serum: خونگیری باید قبل از سایر نمونه‌‌‌‌‌هایی که احتیاج به لوله‌‌‌‌‌های ضد انعقاد دارند انجام شود.
• Kidney Stone Analysis: نمونه می‌بایست از خون و بافت پاک و در یک ظرف خشک و تمیز قرار داده شود. در صورت لزوم می‌توان ادرار را جهت پیدا کردن سنگ‌ریزه‌‌‌‌‌ها یا سنگ از فیلتر عبور داد. برای تمیز کردن هیچگاه از پارچه یا دستمال استفاده نکنید چرا که الیاف موجود در آن‌ها در روش اسپکتروسکوپی مادون قرمز تداخل ایجاد می‌کند.
• Lactic Acid, Blood or Plasma: بیمار مشت خود را گره نکند و در صورت امکان از تورنیکه استفاده نشود. استفاده از تورنیکه یا مشت کردن و باز کردن آن منجر به افزایش کاذب پتاسیم و لاکتات می‌شود.
• Lactose Tolerance Test: برای بزرگسالان از ۵۰ گرم لاکتوز در ml200 آب با طعم لیمو و برای اطفال g/kg 2 تا نهایتا ۵۰ گرم لاکتوز استفاده می­شود. بیمار تشویق شود تا در مدت انجام آزمایش مقادیر متوسطی (یک تا دو لیوان) آب بنوشد. بیمار باید خوابیده یا نشسته باقی بماند. نمونه خون را در حالت ناشتا و ۱۵ دقیقه، ۳۰ دقیقه، ۴۵ دقیقه، ۶۰ دقیقه و ۹۰ دقیقه پس از دوز لاکتوز در لوله درب خاکستری (فلوراید) بگیرید. علایم بیمار به خصوص کرامپ‌ها، تهوع و اسهال آبکی را یادداشت کنید.
• Leukocyte Alkaline Phosphatase: شش عدد گستره (اسمیر) بر روی لام (اسلاید) از خون نوک سرانگشت تهیه نمایید. لام­ها را در هوا خشک کرده و در عرض ۳۰ دقیقه به آزمایشگاه خون شناسی ارسال نمایید.
• Metanephrines, Plasma: بیمار حداقل ۲۰ دقیقه در حالت خوابیده به پشت استراحت کرده و سپس اقدام به خون­گیری شود. خون گرفته شده به لوله حاوی EDTAکه از قبل سرد شده منتقل و در عرض ۳۰ دقیقه سانتریفیوژ شود.
• Methamphetamine, Morphine, opiates, Urine: در صورتی که انجام آزمایش جنبه پزشکی قانونی دارد باید نمونه‌گیری با احتیاط و مراقبت‌های ویژه‌ انجام گیرد.
  • Methionine Loading Test: بیمـار پس از ده تا ۱۲ سـاعت ناشتـا بـودن، mg/kg100
    ال- متیونین بلع کرده و یک نمونه خون گرفته می‌شود. نمونه‌‌‌‌‌های خون۲، ۴، ۸، ۱۲و۲۴ ساعت بعد تکرار می‌گردند تا سطوح ویتامین‌هایB و اسیدهای آمینه در پلاسما مقایسه گردند.
• Mycobacterial Culture, Sputum: در روش‌های غربالگری جدید دو نمونه ابتدای صبح در دو روز متوالی پیشنهاد می‌شود. باید به بیمار آموزش داده شود تا دندان‌های خود را مسواک کرده و دندان‌های مصنوعی خود را بردارد و سپس دهان خود را به خوبی با آب بشوید تا احتمال آلودگی نمونه کاهش پیدا کند و بعد عمیقا سرفه نماید. بعد از گرفتن نمونه باید آن را بررسی کرد تا مطمئن شد که مقدار آن کافی (حداقل ml5) و موکوس (و نه بزاق) باشد.
• Neisseria Gonorrhea Culture & Smear:
• ترشحات پیشابراه مرد: جمع‌آوری ترشحات پیشابراه مرد توسط سواب داخل پیشابراهی و پس از حرکت دادن به سمت سوراخ خروجی جهت ظاهر شدن اگزودا صورت می‌گیرد.
• سواب رکتال: نمونه‌‌‌‌‌های آنورکتال از کریپت‌ها درست بعد از حلقه مقعدی و توسط سواب گرفته می‌شود. مشاهده مستقیم از طریق آنوسکوپی مفید خواهد بود. بعد از داخل شدن سواب آن‌ را چرخانده و ۳۰-۱۵ ثانیه بعد خارج نمایید.
• کشت پیشابراه یا واژن: در زنانی که انجام کشت اندوسرویکس امکان‌پذیر نیست اندیکاسیون دارد.
• پیشابراه زن: پیشابراه را در مقابل سمفیس پوبیس ماساژ داده تا ترشح نمایان شود، یا از سواب داخل پیشابراهی استفاده شود.
• واژن: نمونه از vaginal vault گرفته شود. سواب را ۳۰-۱۵ ثانیه نگه‌داشته و بعد خارج کنید.
• اندوسرویکس / سرویکال: سرویکس را به آرامی ‌بین لبه‌‌‌‌‌های اسپکولوم فشار داده تا اگزودای اندوسرویکس نمایان شود. سپس با سواب و حالت چرخش دادن نمونه را بردارید.
• غده بارتولن: اگزودا را از مجرا خارج کرده، آبسه‌‌‌‌‌ها باید توسط سرنگ و سوزن آسپیره شوند.
• نمونه‌‌‌‌‌های اوروفارنژیال و لوزه‌ای از طریق سواب و ترجیحا با دید مستقیم گرفته می‌شوند.
• Newborn Screen for Phenylketonuria or Galactosemia: خون­گیری معمولا در فاصله ۷۲-۲۴ ساعت بعد از تولد و از حاشیه کناری پاشنه پای نوزاد به ترتیب زیر انجام می‌گیرد. پاشنه پا را با یک دستمال یا حوله گرم (C°۴۱-۴۰) گرم کنید تا جریان خون در محل افزایش یابد. محل فرو کردن لانست (نیشتر) و اطراف آن را با ایزوپروپانول ۷۰% به خوبی پاک کرده و صبر کنید تا توسط جریان هوا کاملا خشک شود. با استفاده از دستکش سترون شده یک­بار مصرف و به کمک نیشتر که طول سوزن آن حداکثر ۴/۲ میلی‌متر باشد، ضربه یکنواخت و آرامی‌ به محل خون­گیری وارد کنید تا خون به راحتی جریان یابد. قطره اول را با گاز سترون شده تمیز کرده و سپس با فشارهای متناوب و مختصری که به پاشنه وارد می‌کنید قطره بزرگی شکل می‌گیرد. کاغذ صافی را به قطره خون نزدیک کرده و آن را به مرکز دایره بچکانید. با یک تکنیک صحیح می‌توان چهار دایره موجود بر روی کاغذ صافی را پر نمود. توجه کنید سطح دوایر خونی به هیچ‌وجه با دست، حتی با دستکش لمس نشود.
  هم­چنین مراقب باشید تا در هنگام خون­گیری هیچ خراش یا پارگی روی کاغذ به وجود نیاید. کارت خونی را به‌صورت افقی روی پایه‌ای مسطح قرار دهید به طوری‌که خون با جایی تماس پیدا نکند. تقریبا سه ساعت وقت لازم است تا لکه‌‌‌‌‌های خون در دمایC°۲۵-۱۵ اتاق کاملا خشک شود.

 

• Occult Blood, Stool (FOBT): از آنجا که گرفتن مدفوع کار ناخوشایندی است، بعضی بیماران تمایلی به انجام این آزمایش ندارند یا قادر به همکاری نیستند. باید مراقب بود تا خون احتمالی ادرار یا قاعدگی موجب آلوده شدن مدفوع نشود.
• pH, Blood: برای نمونه وریدی تا حد امکان از تورنیکه استفاده نشود. اجازه ندهید بیمار مشت خود را گره و باز کند چرا که این کار موجب تولید لاکتات می‌شود. نمونه‌ای که با سرنگ هپارینه گرفته شده را فاقد حباب کرده و بلافاصله سر آن را کاملا مسدود نمایید. برای نمونه‌گیری وریدی پوست منطقه مورد نظر باید به‌مدت ۱۵-۱۰ دقیقه گرم شده باشد و سوراخ کردن باید به قدری عمقی باشد که جریان آزاد خون برقرار شود.
• Potassium, Serum or Plasma: در صورت امکان از سوزن‌های خیلی کوچک استفاده نشود. از استاز و در صورت امکان استفاده از تورنیکه اجتناب شود. بیمار مشت خود را گره نکند چرا که باعث افزایش پتاسیم می‌شود. اگر تورنیکه استفاده می‌شود نمونه خون را یک تا دو دقیقه بعد از این‌که دست آزاد شده و تورنیکه برداشته شده، بگیرید. خون به آرامی به داخل لوله آزمایش تخلیه گردد تا سبب لیز نشود.
• Prolactin, Serum: نمونه را در لوله‌‌‌‌‌های از قبل سرد شده و بین هشت تا ده صبح بگیرید.
• Protein, Semi quantitative, Urine: برای بدست آوردن حداکثر غلظت ادرار هنگامی‌که ردیابی زنجیره سبک ایمونوگلوبولین (پروتئین بنس جونز) اهمیت دارد و هنگامی‌که پروتئینوری ارتواستاتیک باید رد شود نمونه اول صبح پیشنهاد می‌شود. برای سایر بیماری‌های کلیوی، ادرار طی روز مطلوب و حتی ترجیح داده می‌شود.
• Renin Plasma Activity (RPA): نمونه را با سرنگی که از قبل سرد شده گرفته و در لوله درب بنفش (EDTAدار) از قبل سرد شده بریزید. درب لوله را بسته، مخلوط کرده و بلافاصله روی یخ قرار داده و به آزمایشگاه ارسال نمایید. وضعیت قرارگیری بیمار حین نمونه‌گیری حتما ثبت گردد.
• Schilling Test: بیمار یک دوز ویتامین B₁₂ نشاندار شده با ید رادیواکتیو را بلع نموده و یک تزریق داخل عضلانی B₁₂ را نیز دریافت می‌کند سپس ادرار بیمار به‌مدت ۲۴ ساعت جمع‌آوری می‌گردد.
• Semen Analysis: کیفیت نمونه­هایی که در مطب یا آزمایشگاه گرفته می­شوند بهتر است درغیر اینصورت، می‌توان نمونه را در منزل توسط masturbationگرفت و حداکثر تا یک ساعت به آزمایشگاه رساند. نمونه‌گیری در طی مقاربت و با استفاده از یک وسیله جمع‌آوری منی ممکن است سبب کیفیت بالاتر آن شود (Silastic condom- seminal pouch type). از کاندوم‌های معمولی لاتکس به علت تداخل احتمالی با قابلیت حیات اسپرم‌ها نباید استفاده کرد. از مقاربت وقفه‌ای (coitus interruptus) هم نباید استفاده شود. بخش ابتدایی انزال معمولا شامل بیشترین اسپرم است. نمونه مایع منی باید کامل گرفته شود.
• Urinalysis: معمولا یک نمونه voided مناسب خواهد بود. اگر احتمال می‌رود نمونه با ترشح (Discharge) یا خونریزی واژینال آلوده شده باشد یک نمونهclean catch مطلوب است. زمان نمونه‌گیری با مقصود آزمایش فرق می‌کند. اگر cast یا توانایی تغلیظ کلیه را بررسی می‌کنید یا اهداف غربالگری دارید نمونه ابتدای صبح ارجح است.

Urobilinogen, 2-Hour Urine: بیمار در ساعت دو بعد از ظهر ادرار خود را دور می‌ریزد. به بیمار ۵۰۰ میلی­لیتر آب داده تا یک جا بنوشد. تمامی‌ادرار را از ساعت دو تا چهار بعد از ظهر جمع کرده و سریع به آزمایشگاه بفرستد. اوروبیلی‌نوژن به دمای اتاق و نور حساس است. لذا باید ظرف نمونه­گیری پوشیده شود یا تیره رنگ باشد.